Biomassa speelt een belangrijke rol in de verduurzaming van onze samenleving. Toch leidt het gebruik van biomassa al jaren tot veel discussie. Experts, politici en wetenschappers worden het maar niet met elkaar eens. Is biomassa wel zo duurzaam als dat er wordt beweerd? Wij gingen op onderzoek uit en vertellen je in dit artikel over de zin en onzin van biomassa.

Wat is biomassa precies?

Biomassa bestaat uit biologisch materiaal zoals hout, voedselresten of mest. Het kan als alternatief worden ingezet voor fossiele brandstoffen om bijvoorbeeld huizen te verwarmen, om olie en gas te vervangen voor de industrie of om als brandstof te gebruiken voor transport. Ook kan biomassa dienen als voedsel voor mensen en vee.

Soorten biomassa

Er zijn meerdere soorten biomassa met elk hun eigen componenten en toepassing:

• Hout – Deze vorm van biomassa is voornamelijk geschikt als grondstof en brandstof. Denk aan (resten van) boomstronken, takken en stro.
• Akkerbouwgewassen – Hier gaat het om bijvoorbeeld knolgewassen, wortelen en vruchten. Deze gewassen worden met name gebruikt voor consumptie, maar de suikers, zetmeel, oliën en eiwitten die hieruit gewonnen worden kunnen worden ingezet in de bio-chemie.
• Groene biomassa – Dit bestaat bijvoorbeeld uit gras, stengels, bladeren en bietenloof. Groene biomassa wordt onder andere gebruikt als veevoer en bodemverbeteraar.
• Algen – Algen bevatten een groot aantal waardevolle componenten zoals oliën, vetzuren, eiwitten en suiker. Hiermee kan onder andere biobrandstof, veevoer en chemicaliën worden vervaardigd.
• Dieren uit veeteelt, visserij of jacht – Deze vorm van biomassa wordt met name gebruikt voor menselijke consumptie, maar enkele producten (zoals vetten) kunnen tevens worden gebruikt voor andere doeleinden, zoals energieproductie.
• Afvalstromen – Hierbij gaat het om organische afvalstromen van huishoudens of de industrie.

Biomassa kan worden gebruikt als voedsel, als materiaal, in de chemie of voor energieopwekking. In dit artikel gaan we in op de vraag of biomassa inderdaad een duurzame methode is om energie mee op te wekken.

CO2-uitstoot verminderen

De algemene klimaatopwarming is een wereldwijd ‘hot topic’ en gaat niet alleen de politici en actiegroepen iets aan, maar is inmiddels bij elke burger een onderwerp waar veel over gesproken wordt. Het woord C02-uitstoot heb je waarschijnlijk nog nooit zo vaak voorbij horen komen als de afgelopen paar jaar. Maar hoe zit dat ook alweer precies? C02, ook wel koolstofdioxide genoemd, is een gas dat van nature in onze atmosfeer aanwezig is. Met C02 zelf is dus niet heel veel mis. Maar net als met veel andere dingen, is een te veel ergens van nooit goed. Door de verbranding van kolen, olie en gas om energie op te wekken stoten we ontzettend veel CO2 uit. En dat zorgt uiteindelijk voor problemen als het smelten van poolkappen en een wereldwijde stijging van het waterpeil. Voldoende reden dus om met z’n allen de co2-uitstoot te verminderen.

Biomassa als energiebron

Inmiddels is 60 procent van alle energie die in Nederland wordt opgewekt een vorm van biomassaverbranding. Je leest het goed; ook de energie uit biomassa ontstaat door verbranding. En ook bij het verbanden van biomassa komt CO2 vrij. Echter is de gedachte bij biomassa dat de CO2 die vrijkomt, weer wordt opgenomen door groeiend bos of ander organisch materiaal. Doordat het continu weer ‘aangroeit’, raakt biomassa nooit op en in het proces van aangroeien wordt er weer C02 uit de lucht gehaald. Planten leggen namelijk koolstof vast in hun weefsels en maken daar weer zuurstof van. Bio-energie dat hernieuwbaar is, wordt ook wel ‘groene’ energie genoemd.

Nadelen van biomassa

De discussie die gaande is gaat over de duurzaamheid van deze bio-energie. Denk aan de vraag of het verbanden van bijvoorbeeld hout in plaats van fossiele brandstoffen wel echt helpt tegen de klimaatverandering, of dat het dit juist verergert. Bij het verbranden van hout komt namelijk in één keer alle CO2 vrij die in tientallen jaren is opgenomen. Ook moeten er voor het verbanden van hout hele bossen worden gekapt, waarbij een grote hoeveelheid koolstof vrijkomt die in de bodem is opgeslagen. De grond waarop energiegewassen worden geteeld, kan dus vervolgens niet meer worden gebruikt voor het verbouwen van voedsel. Bovendien duurt het weer jaren voordat er nieuwe bomen staan en is het de vraag of er genoeg duurzame biomassa beschikbaar is om aan de toenemende vraag naar bio-energie te voldoen.

Biomassa is meer dan hout van bomen uit het bos

Maar: bio-energie is een verzamelterm van allerlei energieproducten die afkomstig zijn uit bomen, planten, algen en dieren. Een aantal vormen van bio-energie hebben een koolstofkringloop die juist erg kort is. Bij de verbranding van agrarische restproducten, bijvoorbeeld de stengels en stompen van tomatenplanten, is de duur van de koolstofcyclus minder dan een jaar. Het komt er dus op neer dat de CO2 die bij de verbranding wordt uitgestoten, een jaar later door nieuwe planten alweer uit de lucht is gehaald.

Resthout

Dan hebben we nog de term ‘resthout’. Wanneer zwakke bomen de sterke bomen belemmeren om goed te kunnen groeien, worden de zwakkere bomen gekapt. Deze bomen zijn vaak niet goed genoeg om er iets nuttigs mee te doen zoals het bouwen van huizen of meubels. Ook vallen er regelmatig takken van bomen door een flinke storm en komen er bij het onderhoud aan tuinen of landgoederen voortdurend houtstromen vrij die niet zomaar ergens anders voor gebruikt kunnen worden. Wanneer je al dit hout laat liggen en de natuur zijn gang laat gaan, gaat dit rotten. En bij het rotten van hout zullen de koolstofverbindingen die in het hout opgeslagen zitten reageren met zuurstof, wat vervolgens weer wordt omgezet in CO2. Kort door de bocht: de broeikasgassen komen sowieso vrij. Of je het hout nu verbrandt of in de natuur laat rotten. In dat geval kun je het (rest)hout dus beter gebruiken als energiebron, zodat je in die behoefte voorziet en er dus geen extra energie elders opgewerkt hoeft te worden, dat nog veel meer CO2 uitstoot.

Biomassa kan dus wel degelijk duurzaam zijn. De discussie over biomassa zou alleen niet moeten gaan over de vraag óf, maar hóé we biomassa optimaal in kunnen zetten in de strijd tegen klimaatsverandering. Wil je hier meer over weten, dan raden we aan om het artikel over biomassa van Follow the money te lezen. Wil je meer weten over het biomassasysteem dat wordt gebruikt op ’t Lennepserf? Dan kun je uiteraard contact met ons opnemen.